شمیران یا به طور عامیانه شمرون، منطقه‌ای بزرگ در شمال تهران است که در گذشته به عنوان ییلاق تهران و حومه آن شناخته می‌شد. این منطقه در دامنه‌های کوه البرز قرار دارد و به دلیل آب و هوای معتدل کوهستانی و فضای سبز گسترده، محلی محبوب برای اقامت تابستانی پادشاهان قاجار و پهلوی بوده است. امروزه، شمیران شامل تمامی منطقه ۱ شهرداری تهران و همچنین بخش‌هایی از منطقه ۳ می‌باشد و بسیاری از سفارتخانه‌ها و محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران در این منطقه واقع شده‌اند.
تاریخچه شمیران
به نقل ویکی پدیا فارسی، شمیران از دو بخش «شمی» یا «سمی» یا «شم» به معنی «بلند»، و «ران» به معنی «جای» تشکیل شده‌است که روی هم، «بلندجای» را گویند. (در مقابل «تهران» (ته + ران) به معنی «پایین جا». در متون قدیمی این منطقه را قلعه شمیران گفته‌اند. در مقابل احمد کسروی ریشه لغوی نام این منطقه را چنین دانسته‌است: « «ران» به معنی جایگاه و سرزمین است، و «سمی» یا «شمی» به معنای سرد است و لذا شمیران (شمیرام، شمیرم، شمیلان، سمیران و سمیرم) به معنای جای سرد یا سردسیر است». نکته‌ای که بر مطلب بالا می‌توان افزود این است که این اسم به حالت جمع و به صورت شمیرانات که امروزه به کار می‌رود، غلط است زیرا شمیران نام عمومی این منطقه‌است که دارای چندین شهر و روستاست و از میان آن‌ها سی روستا در کوهستان قرار دارند و آب و هوای هفده قریه کاملاَ سردسیری است. به گفته ع. پاشایی، نام شمیرانان نتیجهٔ فارسی‌سازی نام «شمرون» از گویش شمیرانی که با زبان مازندرانی اشتراکاتی دارد، است. روستایی به نام شمیران در دهستان فیروزجاه بخش بندپی شرقی شهرستان بابل استان مازندران وجود دارد. هم چنین منطقه‌ای به نام شمیران با آب و هوای مشابه شمیران تهران در بیت‌المقدس وجود دارد.
در گذشته، شمیران به عنوان منطقه‌ای ییلاقی محل اقامت تابستانی پادشاهان قاجار و پهلوی بوده و چندین کاخ و اقامتگاه توسط آنان در این منطقه ساخته شده است. کاخ‌موزه سعدآباد و کاخ نیاوران نمونه‌هایی از این کاخ‌ها به‌شمار می‌روند. با گسترش تدریجی شهر تهران، شمیران رفته رفته در شهر تهران ادغام شده و امروزه تحت نظارت مناطق ۱ و ۳ شهرداری تهران اداره می‌شود.
شمیران دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است و دارای زمستان‌هایی سرد و مرطوب و تابستان‌هایی خنک می‌باشد. همچنین، این منطقه دارای فضای سبز گسترده‌ای است و تعداد بی‌شماری درخت چنار تنومند و کهنه سال در خیابان‌های آن به چشم می‌خورد1. بیشتر سفارتخانه‌های کشورهای خارجی و محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران در شمیران واقع شده‌اند.
فهرست کاخ‌های شمیران
در منطقه شمیران تهران، چندین کاخ تاریخی و زیبا وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاخ شمشیریه: این کاخ یکی از معروف‌ترین مکان‌های دیدنی در شمیران است که به دوره قاجار بازمی‌گردد.
- کاخ سعدآباد: مجموعه‌ای بزرگ که شامل چندین کاخ و باغ است و به عنوان موزه‌های مختلف به کار می‌رود.
- کاخ نیاوران: مجموعه‌ای دیگر از کاخ‌های تاریخی که شامل کاخ اصلی، کوشک احمد شاهی، کاخ سبز و دیگر بناهای جانبی است.+
این کاخ‌ها نه تنها از نظر معماری و تاریخی اهمیت دارند، بلکه به عنوان بخشی از میراث فرهنگی ایران، جاذبه‌های گردشگری مهمی به شمار می‌روند و بازدید از آن‌ها می‌تواند تجربه‌ای فراموش نشدنی از تاریخ و فرهنگ ایران را ارائه دهد.
مناطق شمیران
مناطق شمیران در شمال تهران واقع شده و شامل محله‌های متعددی است که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. برخی از محله‌های مشهور شمیران عبارتند از:
- تجریش: که به عنوان مرکز منطقه شمیران شناخته می‌شود.
- دارآباد: معروف به فضای سبز و طبیعت زیبا.
- نیاوران: با کاخ نیاوران و فضای فرهنگی و تاریخی.
- اقدسیه: یکی از محله‌های لوکس و مدرن.
- فرمانیه: با باغ‌های بزرگ و خانه‌های ویلایی.
- زعفرانیه: محله‌ای با معماری مدرن و سنتی.
نام برخی از شهرک‌ها، شهرها و روستاهای شمیران که بیشترشان امروزه از محله‌های تهران بزرگ به‌شمار می‌روند از این قرارند:
آب‌نیک، آجودانیه (چاله باغ)، آهار، اختیاریه، اسدآباد، اراج، الهیه، اُزگُل، ازگیل دره، افجه، اقدسیه، انباج، اوشان، فشم، میگون اوین باغ شاطر باغ نظر برگ جهان بوجان پس قلعه (دربند علیا) تجریش تیغستان جعفرآباد جماران جمال‌آباد جمشیدآباد جمشیدیه جوزستان جوز درختک چالهرز چهارباغ چیذر پاسداران حصارک هروی داودیه دربند دربندسر درکه دروس درویش نو (تخت معیر) دزاشیب دزآشوب ده ونک ده نارمک رستم‌آباد زایگان زردبند زرگنده زعفرانیه سامیان سبو بزرگ سبو کوچک سربند سرنو سعدآباد سوآدر سوهانک سینک شادآباد شمشک شنگ‌زار (شِنکزار) شورکاب شیان صاحبقرانیه فرمانیه فشم قاسم‌آباد (محله) قلهک قنات کوثر قیطریه کاشانک کردیان کلاک گرمابدر گلابدره گلندوک لارک لتیان لزو لشکرک لواسان (روستا) لواسان (شهر) لویزان نخجوان محمودیه میگون مینی سیتی ناران نودونک نوشانی نیاوران دروس محله قُبا هنزک ولنجک استلک (اصطلک) تلو چاهک (امامیه) حسین‌آباد مبارک‌آباد حصارک گنج‌آباد (امانیه) لالون (لالان)
جاذبه‌های شمیران
شمیران با داشتن طبیعت بکر و جاذبه‌های تاریخی، مکانی عالی برای گردشگری است. برخی از جاذبه‌های دیدنی شمیران عبارتند از:
- کوه‌های دربند، درکه، توچال، دارآباد و کلکچال: این کوه‌ها با رودخانه‌ها و مناظر طبیعی خود، در بیشتر فصول سال، طبیعت‌گردهای زیادی را به خود جلب می‌کنند.
- موزه حیات وحش: که گونه‌های متعدد پستانداران، خزندگان، آبزیان و حشرات را در خود جای داده است.
- پارک جمشیدیه: با فضای سبز و آرامش‌بخش خود.
- بازار تاریخی تجریش: که می‌توانید در آن انواع محصولات محلی و سنتی را پیدا کنید.
- باغ فردوس: که علاوه بر زیبایی‌های طبیعی، دارای عمارتی تاریخی است.
- خانه دکتر حسابی: که به عنوان یکی از دانشمندان برجسته ایران شناخته می‌شود.